Na wai i tuhi nga Ture o te Hahi

E mohiotia ana te Hahi Katorika mo te whai i nga raupapa ture me nga ako e kiia nei ko nga Ture a te Hahi. Kua tukuna enei aratohu i roto i nga rau tau, he waahanga nui o te whakaakoranga Katorika. Tera râ, mea iti tei faaea no te uiui e na vai te hopoi‘a no te papa‘i e no te haamau i teie mau faaueraa o te faatere i te oraraa o te feia haapa‘o. I roto i tenei tuhinga, ka tirotirohia e tatou te takenga mai o nga Ture o te Hahi me te whakamarama ko wai te kaituhi, te kaituhi ranei o enei aratohu nui. Panuitia kia kitea nga korero whakamiharo i muri i nga Ture o te Hahi.

1. Te tumu o te mau faaueraa a te Ekalesia: Te heheuraa hanahana e te tupuraa o te aamu

2. Te mahi a nga Matua o te Hahi ki te hanga i nga Ture

E tuhaa faufaa roa ta te mau Metua o te Ekalesia i roto i te haamauraa i te mau faaueraa, ma te horoa i te hoê niu papu no te morare e te mau haapiiraa a te Ekalesia. Na roto i to ratou ite hohonu i te mau papa‘iraa mo‘a e to ratou fafauraa i te faaroo, ua tauturu rahi teie mau ti‘a faatere faaroo i te maramaramaraa e te faaohiparaa i te mau faaueraa i roto i te oraraa o te feia haapa‘o i te mau mahana atoa.

Ko tetahi o nga tino awhina a nga Matua o te Hahi ko ta ratou whakamaoritanga o nga Ture i runga i nga tikanga tuku iho me nga wheako Karaitiana. Na roto i te ako me te korerorero mo nga tuhinga tapu, ka hohonu ake to ratou mohiotanga ki ia Whakahau me tona whakamahinga i roto i nga momo ahuatanga o te ao. Ko tana mahi ko te hono i nga uara me nga maataapono taketake o te whakapono Karaitiana me nga tino pono o te wa, i taea ai te arahi i te hunga pono ki te whakatau i nga tikanga tika me te morare.

Taa ê atu i te reira, e tuhaa faufaa ta te mau Metua o te Ekalesia i roto i te faatupuraa i te haapiiraa morare o te mau faaueraa na roto i te pororaa e te papai. Na roto i te mau fare pureraa e te mau vea faaroo, ua faaite ratou i to ratou paari e to ratou maramarama i te mau faaueraa, ma te tauturu i te feia faaroo ia maramarama e ia ora ia au i teie mau faaueraa a te Atua. I kitea e tana whakaakoranga te hiranga o te whakarongo ki nga Ture hei huarahi mo te tipu wairua me te noho tapu. Waihoki, i whakapuakihia e ratou te hiahia mo te aroha noa o te Atua ki te whakatutuki i a ratou me te hiranga o te mahi tohu me te murunga hara ki te hunga e takahi ana i nga Ture.

3. Te mana o te mau haapiiraa e te mau peu tumu a te aposetolo i nia i te mau faaueraa a te Ekalesia

Ua riro te mana o te mau haapiiraa e te mau peu tumu a te mau aposetolo ei mea faufaa roa no te faatupuraa i te mau faaueraa a te Ekalesia. Ua riro teie mau faaueraa, tei niuhia i nia i te mau parau tumu e te mau faufaa i horoahia mai e te mau aposetolo a Iesu, ei arata‘i no te feia faaroo i roto i to ratou oraraa i te pae varua e i te pae morare. I muri iho, e hi‘opoa tatou nahea teie mau haapiiraa i te faatupuraa i te mau faaueraa a te Ekalesia.

1. Te here i te Atua e i te taata-tupu: Te faahoho‘a ra te faaueraa matamua a te Ekalesia, tei faauruahia e te faaueraa rahi roa ’‘e i horoahia e Iesu, i te haapiiraa a te mau aposetolo no nia i te faufaaraa ia here i te Atua hau atu i te mau mea atoa e ia here i te taata-tupu mai ia ’na iho . Ua tuuhia teie haapiiraa aposetolo mai tera u‘i i tera u‘i e ua riro ei niu no te faatupuraa i te tahi atu mau faaueraa.

2. Te Apitiraa i roto i te Eucharist: Ua haapii te mau aposetolo i te mau Kerisetiano matamua i te faufaaraa ia apiti i roto i te Eucharist no te tapea i te hoê taairaa piri e te Atua e no te haapuai i to ratou faaroo. Ka kitea tenei whakaakoranga i roto i te whakahau a te Hahi kia haere ki te Mihi i nga Ratapu me nga ra tapu o te herenga. Na roto i te whai waahi ki te Eucharist, ka taea e te hunga pono te kite i te aroaro o Ihu me te whakahou i to raatau pumau ki nga whakaakoranga apotoro.

3. Te faaturaraa i te haamo‘araa i te tau: Ua tuu te mau aposetolo i te faufaaraa ia haamo‘a i te taime na roto i te faataaraa i te mau taime taa ê no te pure e no te haamoriraa i te Atua. Ko tenei tikanga apotoro kua uru ki roto i te whakahau a te Hahi kia mau ki nga ra tapu o te herenga me nga wa o te karakia. Ko te whakanui i te Rēneti, te Wiki Tapu, me te taenga mai he tauira o te huarahi e taea ai e te hunga pono te whai i te whakaakoranga a te apotoro mo te whakatapu i te wa ma roto i nga mahi me nga kawa.

4. He aha nga Ture matua o te Hahi, me pehea te hono ki nga Ture a te Atua?

5. Ko te whakaaro o te hahi mo nga Ture: nga tautohetohe me te whanaketanga o nga rautau

Ko te Hahi Katorika he waahi mo te whakaaroaro me te korerorero mo nga Whakahau i roto i nga rau tau. Ahakoa kaore i rereke nga korero o nga Ture, ko te ahua o te whakamaoritanga me te whakamahi i roto i te oranga o ia ra, i te mea kua rereke te hapori me nga hiahia o te hunga pono. Ko enei tautohetohe me nga whanaketanga kua whakaatu i te whakaaro o te hahi mo nga Ture, me te rapu tonu i te oranga wairua me te oranga o te hunga pono.

Ko tetahi o nga tautohetohe tino nui kua aro ki te hononga i waenga i te reta me te wairua o nga Ture. Noa ’tu e ua haapapu vetahi i te faufaaraa ia pee maite i te mau faaueraa, ua haapapu vetahi i te faufaaraa ia haere i tua atu i te rata e ia ora ia au i te varua o te mau faaueraa. Na tenei tautohetohe i arahi ki te hohonutanga o te maaramatanga o te morare Karaitiana me te arahi hepara mo te whakamahi i nga Ture i roto i nga ahuatanga o te ao o ia ra.

I te roaraa o te mau tenetere, ua tupu te hoê tupuraa i roto i te huru o te maramaramaraa e te haapiiraa i te mau faaueraa. Mai te Hahi matamua, na roto i te mau metua tane e te mau taote o te Ekalesia, e tae roa mai i teie nei mahana, ua horo‘a te mau tau tata‘itahi i to’na hi‘oraa taa ê e ua faaûru i te maramarama e te faaohiparaa i te mau faaueraa. Ko tenei tukanga o te kukuwhatanga ehara i te mea ahorangi, i te riterite ranei, engari i puta mai i roto i te korerorero me te mohiotanga i roto i te hapori karakia, i nga wa katoa ki te rapu pono ki te Rongopai me te tipu o te tapu.

6. Te mana o te Hahi me tana mahi ki te panui me te whakahou i nga Ture

Ko te mana o te hahi he mahi nui ki te panui me te whakahou i nga Ture, i te mea kei a ia te kawenga o te tuku me te whakaako i nga ture morare me te wairua e arahi ana i te oranga o te hunga pono. Na roto i te Karaipiture Tapu, i nga tikanga tuku iho me te whakaakoranga a te Magisterium, ka arahi te mana o te Hahi i te hapori whakapono ki te maramatanga me te whakamahi i nga Ture i roto i o raatau oranga o ia ra.

Na mua roa, e hopoia ta te mana ekalesiatiko ia poro i te mau faaueraa ei arata‘i morare i niuhia i nia i te here o te Atua e te taata tupu. Ko tana mahi he whakamaumahara ki te hunga pono, ehara enei ako i nga ture kua whakatauhia, engari he huarahi e kitea ai te hari pono me te tutukitanga o te tangata. Oia atoa, e tia i te mana ekalesiatiko ia haapapu i te faufaaraa ia ora i te mau faaueraa ei pahonoraa i te here e te aroha o te Atua, eiaha râ ei teimaha aore ra te mau faaheporaa no rapaeau mai.

I tua atu, he kawenga ta te mana Haahi ki te arotake me te whakahou i te whakaakoranga o nga Ture hei whakautu i nga wero me nga huringa o te ao. Ko te tikanga tenei ko te whakaaro huritao me te mohio, kia taea ai te whakamahi i nga kaupapa matua o nga Ture ki nga ahuatanga motuhake o ia wa. Heoi, ko nga whakahoutanga katoa me rite tonu ki te hiahia o te Atua me nga whakaakoranga a te Hahi, me te whai kia mau tonu te waatea me te ao katoa o nga Ture.

Ko te mana o te Hahi, i runga i tana whakapumautanga ki te arahi i te hunga pono ki te mohio me te noho i nga Ture, ka whai waahi nui ki te hanga i te morare me te wairua o te hunga whakapono. Ko ta ratou mahi ko te tuku i nga whakaakoranga a te Hahi ma te marama me te ngakau mahaki, te whakatairanga i te korerorero teina me te tuwhera e taea ai e te hunga pono te mohio me te whakauru i nga Ture i roto i o raatau ake oranga. I tenei huarahi, ka mahi te mana o te hahi hei kaiarahi hepara, me te haere tahi i te hunga whakapono ki to ratou tipuranga wairua me te awhina ia ratou ki te noho i runga i nga tikanga o te Atua.

Ei haapotoraa, e hopoia ta te mana ekalesiatiko ia poro e ia faaapî i te mau faaueraa, ma te faataa maitai i te reira e te imiraa i to ratou faaohiparaa i roto i te oraraa o te feia faaroo. Na roto i ta ’na haapiiraa e ta ’na arata‘iraa tiai mamoe, e tauturu te mana ekalesiatiko i te faatupu i te mana‘o haava tano e te haapuai i te oraraa morare e te pae varua o te huiraatira faaroo. Koinei te huarahi e tutuki ai te mana o te Hahi ki te kawe i te hiahia o te Atua me te kaiwhakatairanga i te pai o te katoa, kia rite tonu ki nga Ture me nga whakaakoranga a te Hahi.

7. Ko nga Ture a te Hahi hei kaiarahi mo te oranga Karaitiana i roto i te hapori o naianei

Ko te Hahi, hei whaea, hei kaiako hoki, e tuku mai ana ki a tatou nga Ture o te Hahi hei arahi haumaru ki te ora i to tatou whakapono Karaitiana i roto i tenei hapori o naianei. Ua riro teie mau faaueraa ei haaputuraa no te mau haapiiraa e te mau a‘oraa o te tauturu ia tatou ia riro ei mau pĭpĭ haapa‘o maitai na te Mesia e ia tupu i roto i to tatou auraa e te Atua e ia vetahi ê.

Ko te tuatahi, ko te whakahau kia uru atu ki te Mihi i nga Ratapu me nga ra tapu o te herenga e whakamahara ana ki a tatou te hiranga o te whakanui i te Eucharistic hei puna me te tihi o to tatou oranga Karaitiana. Ko te haere ki te Mass, te tango i a Ihu i roto i te Eucharist me te noho tahi me te hapori Karaitiana ka whakahou me te whakakaha i a tatou i te taha wairua, ka whakakotahi ia tatou ki te Hahi me te awhina ia tatou ki te whakaatu i to tatou whakapono ki te ao.

Te tahi atu faaueraa, o te fa‘iraa ïa i te hara i te hoê a‘e taime i te matahiti. E tauturu te fa‘iraa hara o te oro‘a ia tatou ia ite i ta tatou mau hape, ia tatarahapa i te reira, e ia farii i te faaoreraa hara a te Atua na roto i te oro‘a mo‘a no te hohouraa. He wa e tutaki ai tatou ki a Ihu, i reira ka kite tatou i tona aroha me te tono ki te tahuri me te tupu i roto i te tapu.

8. Te faufaa o te ite e te ora i te mau faaueraa a te Ekalesia i roto i te oraraa o te taata faaroo

Ko nga whakahau a te Hahi he mea tino nui i roto i te oranga o te tangata whakapono na te mea e arahi ana i a tatou i runga i to tatou ara o te whakapono me te awhina i a tatou ki te ora i te oranga Karaitiana pono. Ma te mohio me te ora i enei Ture ka taea e tatou te whakapakari i to tatou hononga ki te Atua me to tatou hapori whakapono. E faahaamana‘o tamau te reira i te mau haapiiraa a Iesu e e tauturu ia tatou ia ite i te maitai e te ino i roto i ta tatou mau faaotiraa e mau ohipa i te mau mahana atoa.

Ua faataahia te mau faaueraa a te Ekalesia no te arata‘i ia tatou i roto i to tatou oraraa pae varua e no te tauturu ia tatou ia tupu i roto i te mo‘araa. Ko etahi o enei Ture ko te whakauru atu ki nga ra o te Ratapu me nga ra tapu o te kawenga, te haere ki te whaki i te iti rawa i te kotahi tau i te tau, te tango i te kai i te wa o te Aranga, te nohopuku me te kore kai i nga ra kua whakaritea, me te whai waahi ki te tautoko i te Hahi. Na roto i te haapa'oraa i teie mau faaueraa, te faaite nei tatou i to tatou fafauraa i to tatou faaroo e ta tatou hopoi'a ei melo no te Ekalesia.

E mea faufaa ia haamana‘o e, e ere te mau faaueraa a te Ekalesia i te mau ture faahepohia, e arata‘i râ te here o te tauturu ia tatou ia tupu i roto i to tatou auraa e te Atua e ia ora i to tatou faaroo hope. Na roto i te fariiraa e te oraraa i teie mau faaueraa, e ite tatou i te oaoa e te hau e tae mai na roto i te peeraa i te e‘a o te Atua. I tua atu, na roto i te noho i enei Ture i roto i te hapori, ka uru atu tatou ki etahi atu whakapono i roto i te wheako tahi o te whakapono, ka noho hei Hahi ora me te whakaatu i te ao.

9. Nga kupu tohutohu hei whakahohonu i te mohiotanga ki nga Ture a te Hahi

I tenei waahanga ka kitea e koe etahi. E tauturu teie mau mana‘o tauturu ia outou ia ora i to outou faaroo ma te hau atu â e ia taa maitai a‘e i te mau e‘a ta te Atua i vaiiho mai no te arata‘i ia tatou i te ora mure ore.

1. Akohia nga tuhinga me nga kaititiro: Ko te matauranga te mea matua mo te mohiotanga hohonu ki nga Ture. Whakamahia he taima ki te panui i nga tuhinga a te Hahi me nga katikihama e korero ana mo nga Ture. I roto i enei ka kitea e koe nga whakamarama marama me te hohonu hei awhina i a koe ki te whakauru i te tikanga me te whakamahinga i roto i to oranga o ia ra.

2. Whai waahi ki nga roopu ako: Ma te uru atu ki nga roopu ako Paipera, ki nga roopu katekini ranei ka taea e koe te korero i o awangawanga me o awangawanga ki etahi atu tangata e hiahia ana kia tupu ake to ratou whakapono. He pai enei waahi mo te whakaaroaro me te ako tahi mo nga Whakahau, me te whakarangatira i a koe ki nga tirohanga me nga wheako o etahi atu.

3. A imi i te arata'iraa pae varua: Ko te whai i tetahi kaiwhakahaere wairua, tohunga ranei hei arahi ia koe i runga i to haerenga whakapono ka taea te awhina nui ki te whakahohonu ake i to mohiotanga ki nga Ture o te Hahi. Ka taea e ratou te awhina i a koe ki te whakamaarama i nga Ture me o raatau whakamahinga i roto i to oranga o ia ra, ma te whakarato ki a koe he ahunga wairua pakari me te whaiaro.

10. Te hopoi'a no te taata tata'itahi e no te huiraatira no te haapa'oraa i te mau faaueraa a te Ekalesia

11. Ko te tikanga o nga Ture o te Hahi hei whakaatu i te aroha me te mahi tohu a te Atua

Ko nga Whakahau a te Hahi he huinga tikanga me nga tikanga hei arahi ia tatou i roto i to tatou oranga Karaitiana. Eita tatou e hi‘o i te reira mai te mau ture ohie, e faaiteraa râ i te here e te aroha o te Atua ia tatou. Na roto ia ratou, te faaite mai nei te Atua ia tatou i te e‘a no te ora taatoa, ia au i to ’na hinaaro e te amuimuiraa e to tatou mau taeae i roto i te faaroo.

Na roto i te faatupuraa i te mau faaueraa a te Ekalesia, te pahono nei tatou i te here o te Atua e te faaite ra tatou i to tatou here i te Mesia. Ko enei paerewa ka awhina ia tatou ki te ora i te aroha noa, te whakapakari i to tatou hononga ki te Atua, me te tuku ia tatou ki te tupu i roto i te tapu. He mea nui kia mahara ko nga Ture kaore i hangaia hei whakaiti ia tatou, hei aukati ranei i to tatou herekoretanga, engari hei arahi ia tatou ki te aroha pono me te whakatutuki i te tangata.

Ko nga Whakahau a te Hahi e hipoki ana i nga wahanga maha o to tatou oranga, me te whakatutuki i aua mea ka whakawhiwhia ki a tatou nga painga wairua me te hapori. Ko etahi tauira o enei whakahau ko te whai waahi ki te Eucharist i nga Ratapu me nga ra tapu o te kawenga, te whaki i o tatou hara i te iti rawa i te kotahi tau i te tau, me te pupuri i nga ra kua whakaritea mo te nohopuku me te kore. Ko enei mahi ka taea e tatou te tutaki nui atu i te aroha noa o te Atua, te whakapakari i to tatou ora inoi, me te noho kotahitanga ki te hapori o te hahi.

12. Ko te waahi o nga Whakahau a te Hahi i roto i te hanganga o te hinengaro me te mohiotanga morare

Ua faariro te Ekalesia, mai to ’na mau mahana matamua, i te mau faaueraa ei arata‘i tumu no te faatupuraa i te mana‘o haava e te haroaroaraa morare. Ko enei Ture, i homai e te Atua ki a Mohi i runga i Maunga Hinai, he kaupapa mo te Atua hei awhina i a tatou ki te noho tika me te tino ora i roto i te hononga ki te Atua me o tatou hoa tangata.

A tahi, te faaite mai nei te mau faaueraa i te here o te Atua ia tatou e to ’na hinaaro ia ora tatou i te hoê oraraa oaoa e te î. Ko ia Whakahau he tono ki te aroha ki te Atua me te tangata tupu, ki te whakaute i te mana o ia tangata me te rapu i te pai mo te katoa. Ko te aroha te whakatutukinga o te ture, a ko nga Whakahau e ako ana ki a tatou me pehea te aroha pono me te pono.

I tua atu, ka awhina nga Ture ia tatou ki te mohio i waenga i te pai me te kino, i waenga i te pono me te teka. Te horoa mai nei te reira i te mau arata‘iraa maramarama maitai no nia i te oraraa i te hoê oraraa parau-tia e te viivii ore, ma te ape i te hara e to ’na mau faahopearaa ino. Te titau manihini nei te mau faaueraa tata‘itahi ia tatou ia hi‘opo‘a i ta tatou mau ohipa e ta tatou mau faaotiraa i roto i te maramarama o te parau mau hanahana, ia nehenehe ia tatou ia rave i te mau faaotiraa maramarama e te maitai i roto i to tatou oraraa i te mau mahana atoa.

Q&A

U: Na wai i tuhi nga Ture o te Hahi?
A: Na te mana o te Hahi Katorika i whakatu nga Ture o te Hahi i roto i nga rau tau.

U: He aha te kaupapa o nga Ture o te Hahi?
A: Ko nga Ture a te Hahi he mea hei arahi me te arahi i te hunga pono i roto i ta ratou mahi whakapono me to ratou piripono ki te hapori karakia.

U: E hia nga Ture o te Hahi?
A: I nga wa o mua, e whitu nga Ture o te Hahi, ahakoa kua taapiri etahi tuhinga a te papa i etahi atu puta noa i te hitori.

U: He aha nga whakahau a te Hahi?
A: Ko nga Whakahau a te Hahi ko te haere ki te Mihi i nga Ratapu me nga ra tapu o te kawenga, te whaki o te hakarameta i te iti rawa i te kotahi tau i te tau, te tango i te kohi i te iti rawa i te Aranga, te pupuri i nga ra kua whakaritea mo te nohopuku me te aukati, me te awhina i te tautoko rauemi a te Hahi, marena i roto i te Hahi me te ako i nga tamariki ki te whakapono Katorika.

U: He aha te mea nui ki te whakatutuki i nga Ture a te Hahi?
A: Ko te whakatutuki i nga Ture a te Hahi he tohu mo te pono me te piripono ki te oranga Karaitiana, ka whakapakari i te hononga ki te Atua me te hapori karakia, me te whai waahi ki te hanga i te rangatiratanga o te Atua i runga i te whenua.

U: Ko wai te mana ki te whakarereke i nga Ture o te Hahi?
A: Ko te mana ki te whakarereke i nga Ture o te Hahi kei te Kai-whakawa o te Hahi, ko te Pope me nga Pihopa e hono ana ki a ia. Ko nga huringa ka puta mai i te tikanga o te mohiotanga me te whakatau hepara i runga i te taumata taumata.

U: Ka taea e te tangata whakapono te whakatau kia kaua e whai ki nga Ture a te Hahi?
A: Ahakoa e waatea ana ia tangata pono ki te whakatau i a raatau whakatau, he mea nui kia mahara ko nga Ture a te Hahi he wahanga o te whakaakoranga me te oranga o te Hahi. No reira, e tika ana kia whakapau kaha te hunga pono ki te whakatutuki i nga mea e taea ana hei whakaatu i to ratou piripono ki te hapori karakia me to ratou tipuranga wairua.

Nga korero whakamutunga

I te mutunga, ko te takenga mai o nga Whakahau a te Hahi kei te noho tonu hei mea ngaro e miharo ana te tokomaha i roto i te hitori. Ahakoa kaore i taea te whakatau ma te tino mohio ko wai te kaituhi, te kaituhi ranei o enei ako, kaore e taea te whakakore i to ratou hiranga me te whai take ki te oranga o te hunga whakapono Katorika. Te haapii nei te reira ia tatou ia ora mai te au i te haapiiraa e te arata‘i ia tatou i ni‘a i to tatou e‘a no te haamo‘araa i te taata iho.

Noa'tu te huru o to ratou tumu, te titau manihini nei te mau faaueraa a te Ekalesia ia tatou ia haapuai i to tatou taairaa e te Atua e ia ora i te hoê oraraa e au i ta tatou mau faufaa Kerisetiano. Te a'o nei ratou ia tatou ia rave i te ohipa i roto i te amuiraa o te feia faaroo e ia faaamu i to tatou faaroo na roto i te pure, te fariiraa i te mau oro'a mo'a, e te raveraa i te aroha.

I te pae hopea, i tua atu i te mana o te mau faaueraa a te Ekalesia, te mea faufaa ia haafatata tatou ia ratou ma te aau haehaa e te hinaaro ia tupu i roto i to tatou oraraa pae varua. Na roto i te peeraa i teie mau faaueraa, e nehenehe tatou e ite i te oaoa e te îraa e noaa mai na roto i te oraraa i roto i te aparauraa e te Atua e i te au-maite-raa i to tatou huiraatira faaroo.

No reira, kia noho tonu nga Whakahau a te Hahi hei kaiarahi mo o tatou oranga i ia ra, hei whakamaumahara ki a tatou mahi Katorika me te akiaki i a tatou ki te rapu tapu i a tatou mahi katoa. Kia kaha ake tana korero i te wa me te waahi, kia taea ai e tatou hei akonga pono ma te Karaiti, hei whakaatu i tona aroha me tana mahi tohu ki to tatou ao.

Ma te marama o te Atua e whakamarama to tatou huarahi i a tatou e kaha ana ki te noho i runga i nga Ture a te Hahi, kia tau tonu te aroha noa o te Atua ki a tatou i runga i to tatou haerenga wairua.

Ka aro pea koe ki tenei kaupapa e pa ana:

• Waiata mo te Marena o te Hahi Katorika
• He aha nga rikona i roto i te Hahi Katorika?
• Nga Tuhituhi Hapori Matua o te Hahi.